කුෂාණ වංශය

ක්‍රි. ව. 1වන සියවසේ ඉන්දියාවේ උතුරු ප්‍රදේශය පාලනය කළ රාජ වංශයකි. චීන තුර්කිස්ථානයේ. තුන්-හු ආන් ප්‍රදේශයටත්, තිඑන්-ෂාන් කඳුකරයත් අතර ප්‍රදේශයේ දිවි ගෙවූ යු-චී නම් ගෝත්‍රයකින් පැවත එන ජන කොට්ඨාසයකි. (බස්නායක. එච්. ටී. 1998. පරි. 200) උතුරු ඉන්දියාවේ ඔවුන් පිහිට වූ රාජධානියේ පුරෝගාමියා වූයේ කියෝ-ෂියො-කි ඕ හෙවත් කුජුල කැඞ්පයිසස් ය. හු ඉන්දියාවේ උතුරු ප්‍රදේශයේ බලය පිහිටුවා ගත්තේ ක්‍රි. ව. 25දී පමණ යැයි ද එතැන් පටන් ක්‍රි. ව. 65 පමණ දක්වා රාජ්‍ය කරන්නට ඇතැ’යි ද අනුමාන කෙරේ.  එතැන් පටන් තෙවන කණිෂ්ක රජු දක්වා මෙම වංශයෙහි දේශපාලන කටයුතු මූලාශ‍්‍ර මගින් තරමක් දුරට නිරවුල්ව ඇතත් මෙම වංශයේ අවසානය කෙසේ වී ද යන්න අවිනිශ්චිතය.

කලා විෂයයන් යටතේ ඔවුන්ගේ යුගයේ වැදගත්කම මතුවන්නේ හේතු කාරණා කිහිපයක් නිසාවෙනි. මහායාන බුදුසමය වඩාත් ප්‍රචලිතව ගිය මේ යුගයේ ඊට සමගාමීව බෞද්ධ කලාශිල්ප ද වර්ධනය විය. අපරදිග කලා ආභාසය ඉන්දියාවට ද ලැබුණි. පළමුවරට බුදුරුව මනුෂ්‍ය ශරීර ස්වරූපයෙන් නිර්මාණය වූයේ මේ යුගයේ යැයි විශ්වාස කෙරේ. ගන්ධාර හා මථුරා කලා සම්ප්‍රදායන්ට තිඹිරිගෙය වූයේ කුෂාණ යුගයේ  සාමකාමී වාතාවරණයත් සශ‍්‍රීකභාවයත් ය. ‘‘සකමො බොදෝ ” යනුවෙන් සඳහන් කාසි කණිෂ්ක රජ දවස පිළිබඳ තොරතුරු ගවේෂකයින්ට හමු වී ඇත. ඊට අනුව බුදුරුව මුල්වරට මේ යුගයේ නිර්මාණය වී යැයි පිළිගැනේ.