 |
අයිතිවාසිකම් පනත- 1688 විප්ලවය ලෙසද හැඳින්වෙන උත්කෘෂ්ට විප්ලවයට පසු මෙම පනත සම්මත කරගන්නා ලදී. 1688 දී එංගලන්තයේ කතෝලිකයෙකු වූ දෙවන ජේම්ස් රජු ඔහුගේ දියණිය II වන මේරි සහ ඇයගේ නායකත්වයෙන් යුත් රෙපරමාදු සභාගයක් විසින් බලයෙන් පහ කිරීමත් සමඟ සිදු වූ ඉංග්‍රීසි ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමකි. ඇයගේ ස්වාමියා වූයේ ලන්දේසි ජාතික ඔරේන්ජ්හි විලියම් III කුමරා ය. උත්කෘෂ්ට විප්ලවයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1689 දී අයිතීන් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පතක් සම්මත කරන ලදී. අතර එය එංගලන්තයේ ව්‍යවස්ථාමය සංවර්ධනයට ප්‍රබල බලපෑමක් ඇති කළ අතර පසුව එක්සත් ජනපදය ඇතුළු අනෙකුත් රටවලට බලපෑම් කළේය. මෙම අයිතිවාසිකම් පනත් කෙටුම්පත, 1689 දෙසැම්බර් 16 වැනි දින ඉංග්‍රීසි පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කරන ලද ප්‍රඥප්තියකි. එය බ්‍රිතාන්‍යයේ පමණක් නොව ලෝක ඉතිහාසයේ ම තීරණාත්මක ලියවිල්ලකි. එංගලන්තයේ රාජාණ්ඩුව සහ ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස ද, රාජාණ්ඩුවේ සහ පාර්ලිමේන්තුවේ බලතල සහ සීමාවන් ද එහි දක්වා ඇත. නූතන ව්‍යවස්ථාවාදයට මූලික යැයි සැලකෙන ප්‍රධාන විධිවිධාන කිහිපයක් මෙම අයිතිවාසිකම් පනත් කෙටුම්පතෙහි අඩංගු විය. ඒ අතර
පාර්ලිමේන්තුවේ කතා කිරීමේ නිදහස- ඉංග්‍රීසි පාර්ලිමේන්තුවේ භාෂණයේ සහ විවාදයේ නිදහස තහවුරු කරමින්, පාර්ලිමේන්තුවේ විවාද සහ ක්‍රියාදාමයන් රාජකීය මැදිහත්වීමෙන් නිදහස් විය යුතු බව අයිතිවාසිකම් පනත් කෙටුම්පත ප්‍රකාශ කළේය.
රාජකීය බලය පිළිබඳ සීමාවන්- අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත මගින් රාජාණ්ඩුව පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කරන ලද නීති අත්හිටුවීම හෝ විසුරුවා හැරීම තහනම් කිරීම, පාර්ලිමේන්තු අනුමැතියකින් තොරව බදු අය කිරීම හෝ පාර්ලිමේන්තු අනුමැතියකින් තොරව සාම කාලය තුළ ස්ථාවර හමුදාවක් පවත්වාගෙන යාම ඇතුළුව රාජාණ්ඩුවේ බලයට සීමා පැනවීය.
රජතුමාට පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කිරීමේ අයිතිය- පළිගැනීම්වලට බියෙන් තොරව දුක්ගැනවිලි විසඳීම සඳහා රජතුමාට පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කිරීමට ජනතාවට ඇති අයිතිය අයිතිවාසිකම් පනත් කෙටුම්පත පිළිගත්තේය.
ආයුධ දැරීමට ඇති අයිතිය- අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත රෙපරමාදු යටත්වැසියන්ට ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාව සඳහා ආයුධ දැරීමට ඇති අයිතිය තහවුරු කරන ලද අතර, එය එක්සත් ජනපදය ඇතුළු අනෙකුත් රටවල ආයුධ දැරීමට ඇති අයිතිය පිළිබඳ පසුකාලීන විවාදවලට බලපෑවේය.
කුරිරු හා අසාමාන්‍ය දඬුවම් තහනම් කිරීම- අයිතීන් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත කෲර සහ අසාමාන්‍ය දඬුවම් සහ අධික දඩ මුදල් හෝ ඇප දීම තහනම් කර ඇත.
අධික ඇප සහ දඩ මුදල් වලින් නිදහස් වීම- අයිතීන් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත මගින් පුද්ගලයන්ගෙන් අධික ඇප සහ දඩ මුදල් අය නොකිරීමට සහතික විය.
ආගමික නිදහස- අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පත මගින් රෙපරමාදු භක්තිකයන්ගේ ආගමික නිදහස ආරක්ෂා කරන ලදී. නමස්කාර කිරීමේ අයිතිය සහ ආත්මාරක්ෂාව සඳහා ආයුධ දැරීමට ඇති අයිතිය ද ඊට ඇතුළත්ව ඇත. පාර්ලිමේන්තුවේ උත්තරීතරභාවය සහ නීතියේ ආධිපත්‍යය ස්ථාපිත කරමින්, අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පනත මගින් රාජාණ්ඩුව සහ පාර්ලිමේන්තුව අතර බල තුලනයේ සැලකිය යුතු වෙනසක් සිදුකරන ලදී. එය එංගලන්තයේ නූතන ව්‍යවස්ථාමය රාජාණ්ඩුව වර්ධනය කිරීම සඳහා වේදිකාවක් වූ අතර, එහි මූලධර්ම එක්සත් ජනපදය ඇතුළු තවත් බොහෝ රටවල ව්‍යවස්ථාමය පද්ධති කෙරෙහි දිගුකාලීන බලපෑමක් ඇති කළේය, උදාහරණයක් ලෙස එක්සත් ජනපද ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රධාන අංගයක් වන එක්සත් ජනපද අයිතිවාසිකම් පනත් කෙටුම්පත, 1689 ඉංග්‍රීසි අයිතීන් පිළිබඳ පනත් කෙටුම්පතෙහි ආභාසය ලැබී ය.
මෙම පනතෙහි වගන්ති පහත පරිදි වේ.
පළමු වගන්තිය-විලියම් හා මේරි යුවල එංගලන්තයේ රජු හා රැජින වන අතර ඔවුන්ගෙන් පසු ඔවුන්ගේ පුත්‍රයාට බලය හිමි වේ. නමුත් යම් හෙයකින් පුතුන් නොසිටියේ නම් මේරි කුමරියගේ සොයුරිය වූ ඈන් කුමරියට බලය හිමි වේ.
දෙවන වගන්තිය-කතෝලික කිසිවෙකුට හෝ එංගලන්තයේ රාජ්‍යත්වය හිමි නොවේ. තව ද රට තුළ ක්‍රියාත්මක වන නීති අත්තනෝමතිකව බල රහිත කිරීමට රජුට අයිතියක් නැති බවත්, අත්තනෝමතික අයුරින් විශේෂ බලතල සහිත අධිකරණ පිහිටුවීමට රජුට බලයක් නොමැති බවත් සඳහන් වේ.
තෙවන වගන්තිය-පාර්ලිමේන්තුවට මන්ත්‍රීන් තෝරා ගැනීමේ දී රජු ඊට බලපෑම් නොකළ යුතු බව ද, පාර්ලිමේන්තුව තුළ කතාකිරීමේ අයිතිය තිබිය යුතු බව ද, එය නිතර රැස් විය යුතු බව ද එහි අනුමැතියකින් තොරව අයබදු පැනවීම නොකළ යුතු බව ද සඳහන් කරන ලදී.
සිව්වන වගන්තිය- පාර්ලිමේන්තු අනුමැතියකින් තොරව ස්ථිර යුධහමුදාවක් පවත්වාගෙන යෑම නොකළ යුතු ය. වසරකට වඩා කාලයක් යුධ හමුදා සන්නද්ධව තබන්නේ නම් ඒ සඳහා වාර්ෂිකව පාර්ලිමේන්තුවේ අනුමැතිය ලබා ගත යුතු ය.
තව ද මේ පනත මගින් රාජ්‍යත්වය පිළිබඳ දේවවරම් න්‍යාය අහෝසි වී රජු දේව දූතයෙකිය යන මතය ද අහෝසි කරන ලදී. ඊට අනුව රජු පාර්ලිමේන්තුව යටතට පත්කළ අතර, යුධ හමුදාව ද පාර්ලිමේන්තුව යටතට පත්කරන ලදී. ප්‍රොතෙස්තන්ත පාර්ලිමේන්තුවක් පිහිටුවන ලදී. ඒ නිසා රජු හා පාර්ලිමේන්තුව අතර බල අරගල ද නිම වූයෙන් ජාතික රාජ්‍ය සංකල්පය පරිපූර්ණත්වයට පත්විය.
 |